Bütçe, bir işletmenin gelecekteki finansal planlarına genel bir bakış sağlar. Özellikle, bir bütçe bir işletmenin önümüzdeki dönemde ne kadar para kazanmayı ve harcamayı beklediğini gösterir. Bu, işletmelerin finansal hedeflerini belirlemelerine, kaynakları etkin bir şekilde yönetmelerine ve kararlarını daha bilinçli bir şekilde almalarına yardımcı olur.
Bütçe, genellikle bir işletmenin gelirlerini, giderlerini, karını ve nakit akışını içerir. Gelirler, bir işletmenin satışlarından, hizmetlerinden, yatırımlarından ve diğer kaynaklardan elde etmeyi beklediği tüm para miktarını içerir. Giderler, işletmenin işletme masraflarını, maaşları, vergileri ve diğer masrafları ödemek için ne kadar para harcamayı planladığını gösterir. Kar, işletmenin giderlerinden sonra ne kadar para kalacağını gösterir. Nakit akışı, işletmenin işletme döngüsü boyunca ne kadar nakit alacağını ve ödeyeceğini gösterir.
Bütçe, ayrıca bir işletmenin hedeflerine ve stratejilerine de rehberlik eder. Örneğin, bir işletme büyümeyi planlıyorsa, bu genellikle daha yüksek gelir ve giderleri içerirken, işletme maliyetleri düşürmeyi hedefliyorsa, bu genellikle daha düşük giderleri içerir.
Bütçe hazırlarken, bir işletmenin önceki finansal performansını, gelecek döneme dair beklentilerini ve sektör trendlerini göz önünde bulundurması gerekir. Bu bilgiler, işletmenin gelecek dönemde ne kadar gelir elde etmeyi ve ne kadar harcama yapmayı bekleyebileceğine dair daha doğru tahminler yapmasına yardımcı olur.
Son olarak, bütçenin düzenli olarak gözden geçirilmesi ve gerektiğinde güncellenmesi önemlidir. Bu, işletmenin finansal performansını izlemesine ve hedeflerine ulaşmak için gerektiğinde ayarlamalar yapmasına olanak sağlar.
Bütçeler genellikle amaçlarına ve oluşturulma şekillerine göre çeşitlendirilirler. İşte en yaygın bütçe çeşitleri:
- İşletme Bütçesi: İşletmelerin genellikle bir yıllık süreçteki faaliyetlerini planlamak için kullandıkları bütçedir. Bu bütçe içerisinde satış, üretim, hammadde, genel yönetim giderleri, pazarlama, finansman, yatırım ve benzeri birçok alt bütçe bulunur.
- Finansal Bütçe: İşletmenin gelecekteki finansal durumunu ve ihtiyaçlarını öngörmek amacıyla hazırlanan bütçedir. Nakit bütçesi, kar zarar tabloları ve bilanço tahminlerini içerir.
- Satış Bütçesi: Satış miktarı, satış fiyatı ve satışların dağılımı gibi bilgileri içerir. İşletmenin satış hedeflerini ve satış stratejilerini belirler.
- Üretim Bütçesi: İşletmenin belirli bir dönemde ne kadar ürün üretmesi gerektiğini belirleyen bütçedir. Satış bütçesi ve stok politikalarına dayanır.
- Yatırım Bütçesi: İşletmenin belirli bir dönemde yapmayı planladığı yatırımları kapsar. Bu yatırımlar genellikle işletmenin uzun vadeli hedeflerine ulaşmasını sağlamak için yapılır.
- Cari Bütçe: İşletmenin mevcut finansal durumunu ve gelir-gider dengesini gösteren bütçedir.
- Ana Bütçe: Tüm departmanların kendi bütçelerini yaptıktan sonra kurumun bu bütçeleri genel hedefleri doğrultusunda tek bir çatı altında toplamasına verilen isimdir.
- Statik Bütçe: İşletmenin belirli bir dönem için sabit bir hedef belirlediği ve bu hedefin dönem boyunca değişmediği bütçe türüdür.
- Esnek Bütçe: Değişen iş hacmi ve koşullarına göre düzenlenen ve çeşitli faaliyet seviyelerindeki maliyetleri ve gelirleri gösteren bütçedir.
- Sıfır Tabanlı Bütçe: Her yılın başında bütçe kalemlerinin sıfırdan oluşturulduğu ve her harcamanın gerekliliğinin ve etkinliğinin değerlendirildiği bütçe türüdür.
- Faaliyet Bazlı Bütçe (Activity Based Budgeting – ABB): İşletmenin belirli faaliyetlerine dayalı olarak oluşturulan bütçe türüdür. Bu bütçe, faaliyetlerin maliyetlerini ve bu faaliyetlerin işletmeye sağladığı katkıları değerlendirir.
- Program ve Performans Bütçesi: Bu bütçe türü, bir işletmenin belirli bir dönemde hangi hedeflere ulaşmayı planladığını ve bu hedeflere ulaşmak için ne kadar kaynak gerektiğini belirler.
Bütçe zamanı nedir ve süreci nasıl planlanmalı?
Bütçe zamanı, bir organizasyonun gelecek dönemdeki finansal planlamasını yapmak için belirli bir süre ayırdığı dönemdir. Bütçe süreci, genellikle bir önceki yılın son çeyreğinde başlar ve yeni bütçe yılı başlamadan önce tamamlanır. Ancak bu süreç, organizasyonun özel ihtiyaçlarına ve koşullarına bağlı olarak değişebilir.
Bütçe sürecinin etkin bir şekilde planlanabilmesi için aşağıdaki adımlar genellikle izlenir:
- Bütçe Hedeflerinin Belirlenmesi: Bu, bütçe sürecinin en önemli aşamasıdır. Burada, bütçenin neyi başarması gerektiğine karar verilir. Bu hedefler, genellikle işletmenin genel hedefleri ve stratejileri doğrultusunda belirlenir.
- Bütçe Çerçevesinin Oluşturulması: Bu aşamada, bütçenin hangi dönemi kapsayacağına ve hangi bütçe türünün kullanılacağına karar verilir. Bütçenin formatı da bu aşamada belirlenir.
- Bütçe Taslağının Hazırlanması: Bu aşamada, bütçe için gerekli tüm bilgiler toplanır ve bir bütçe taslağı oluşturulur. Bu taslak, genellikle bölüm müdürleri veya bütçe komitesi tarafından hazırlanır.
- Bütçe Taslağının İncelemesi ve Onaylanması: Bu aşamada, bütçe taslağı, işletmenin üst yönetimi veya bütçe komitesi tarafından gözden geçirilir. Eğer gerekli görülürse, bu aşamada bütçe üzerinde değişiklikler yapılır. Bütçe taslağı, tüm ilgili tarafların onayını aldıktan sonra nihai bütçe haline gelir.
- Bütçenin Uygulanması ve İzlenmesi: Nihai bütçenin onaylanmasından sonra, bütçe uygulamaya konulur. Bu süreç boyunca, bütçenin uygulanması sürekli olarak izlenir ve gerektiğinde düzeltmeler yapılır.
Bu adımlar, genel bir bütçe sürecini temsil eder. Ancak, her organizasyonun bütçe süreci, kendi özel ihtiyaçlarına ve koşullarına bağlı olarak farklılık gösterebilir.
