Dava Açma Hakkı ve Önemi
Hukuk devletinin en temel unsurlarından biri, bireylerin haklarını korumak için mahkemelere başvurabilmesidir. Anayasamızın 36. maddesi “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir” diyerek dava açma hakkını güvence altına almıştır. Gelin bu temel hakkın önemini ve kapsamını daha yakından inceleyelim.
Dava Açma Hakkının Kapsamı
Dava açma hakkı, bireylerin haksızlığa uğradıklarında, mağdur olduklarında veya bir uyuşmazlık yaşadıklarında mahkemeye başvurarak haklarını aramalarını sağlar. Bu hak, medeni hukuk, ceza hukuku, idare hukuku gibi hukukun tüm alanlarını kapsar.[1][5]
Örneğin; bir kişi size borç verdiyse ve borcunu ödemiyorsa alacak davası açabilirsiniz. Bir idari işlem sebebiyle mağdur olduysanız iptal davası açma hakkınız vardır. Kamu görevlilerinin haksız işlem veya eylemleri sebebiyle zarara uğradıysanız tam yargı davası açabilirsiniz.[1]
Dava Açma Hakkının Sınırları
Dava açma hakkı mutlak ve sınırsız bir hak değildir. Hukuk düzeninin öngördüğü bazı sınırlamalara tabidir:
- Öncelikle uyuşmazlığın Türk mahkemelerinin yargı yetkisi kapsamında olması gerekir.[4][9]
- Uyuşmazlık konusu, yargı denetimi dışında tutulan istisnai alanlardan olmamalıdır.[4][9]
- Davayı açan kişi, taraf ehliyetine ve dava ehliyetine sahip olmalıdır.[4][9]
- Dava, kanunlarda öngörülen sürelerde açılmalıdır.[4][9]
- Davacının dava açmakta hukuki yararı bulunmalıdır.[4][9]
Dava Açma Süreleri
Dava açma hakkı, hak düşürücü sürelere tabidir. Bu süreler geçirildiğinde artık dava açma hakkı kaybedilir. Dava açma süreleri uyuşmazlığın türüne göre farklılık gösterir:
- Haksız fiilden doğan tazminat davaları 2 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.[13]
- Sözleşmeden doğan alacak davaları genel olarak 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.[13]
- İdari davalarda dava açma süresi 60 gündür.[11][13]
- İş davalarında (kıdem, ihbar tazminatı vs) dava açma süresi 5 yıldır.[13]
Dava Açma Usulü
Dava, görevli ve yetkili mahkemeye hitaben yazılan bir dilekçe ile açılır. Dava dilekçesinde bulunması gereken unsurlar şunlardır:[8][12]
- Mahkemenin adı
- Davacı ve davalının kimlik ve adres bilgileri
- Davanın konusu ve talep sonucu
- Dava değeri
- Hukuki sebepler
- Deliller ve tanık listeleri
- Tarih ve imza
Dilekçe mahkemeye verilip, gerekli harç ve giderler ödendikten sonra dava açılmış olur ve yargılama süreci başlar.[8][12]
Sonuç
Dava açma hakkı, hukuk devletinin vazgeçilmez bir gereğidir. Bireylerin hak arama özgürlüğünü ve adalete erişimini sağlar. Ancak dava açarken hukuki sınırların ve usulün gözetilmesi, hakkın kötüye kullanılmaması da önemlidir. Dava açmadan önce uzman bir avukattan hukuki yardım almak, hak kayıplarını önlemek açısından faydalı olacaktır.
Citations:
[1] http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2007-69-307
[2] https://www.tugsanyilmaz.av.tr/genel/adliyede-hukuk-davasi-nasil-acilir
[3] https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/52237/mod_resource/content/2/12-Dava%20s%CC%A7artlar%C4%B1-dava%20c%CC%A7es%CC%A7itleri.pdf
[4] https://muratocal.av.tr/haberler-ve-yayinlar/mevzuat/hmk-madde-114-dava-sartlari/
[5] https://fatmanurtoprak.com/dava-nasil-acilir-davami-nerede-acmaliyim-davalar-uzun-surer-mi/
[6] https://www.adalet.gen.tr/dava-acmak-istiyorum.html
[7] https://ihsanaktas.av.tr/dava-nasil-acilir/
[8] https://kadimhukuk.com.tr/makale/dava-nasil-acilir/
[9] https://barandogan.av.tr/blog/mevzuat/hmk-madde-114-dava-sartlari.html
[10] https://www.cbhukuk.com/hizmetler/turkiyede-dava-takibi/
[11] https://fatmanurtoprak.com/idari-dava-nasil-acilir-devlet-kurumuna-dava-acmak/
[12] https://www.erdemakcay.av.tr/soru-dava-nasil-acilir/
[13] https://www.tes-is.org.tr/pages/101/Dava%2BA%C3%A7ma%2BS%C3%BCreleri
[14] https://www.mgc.com.tr/dava-sureci-nasil-isler/
[15] https://www.ilkerduman.av.tr/plesk-stat/webstat/?d=1536
[16] https://www.ilkerduman.av.tr/?d=1690
