Bir İş Sözleşmesinde Hangi Şartlar Bulunmalıdır?

İşleri tek başınıza çeviremediğiniz noktaya geldiyseniz girişiminizde artık işveren olma kararı almalısınız. Bunda çekinecek bir durum yok ama ilgili kişiye ulaşmak kolay olmayabiliyor.

İlgili kişiyi buldunuz diyelim. Şimdi ben nasıl bir sözleşme yapmalıyım diyorsunuz. Bu yazıda iş sözleşmesi nedir, hangi şartları içermelidir, cevaplarını bulacağınız bir yazı olacak.

İş sözleşmesi nedir?

Türk Hukukunda işçi ve işveren arasındaki ilişki, tarafların hak ve borçları, Borçlar Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu altında düzenlemektedir. Borçlar Kanununda hizmet akdi tanımlanmış olup, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan bir süre iş görmeyi, işverenin de ona ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme hizmet akdidir. İş Kanunu’nda ise; iş sözleşmesi işçinin bağımlı olarak iş görmeyi, işverenin de ücret ödemeyi üstlendiği sözleşme olarak tanımlanmıştır. Her iki kanun uyarınca hizmet akdi tanımları aynı unsurları taşımakta olup, neredeyse birbirinin aynıdır.

Ancak iş Kanunu ve Borçlar Kanunu kapsamında çalışanların farklı olması ve her bir kanun altında çalışanlara farklı haklar tanınmış olması nedeniyle, her iki kanunda da hizmet akdi ve iş sözleşmesi tanımları yer almaktadır. Diğer taraftan, İş Kanunu, Borçlar Kanunu’na göre özel kanundur. Özel kanunlarda hüküm olmayan hallerde, genel kanundaki kuralların uygulanacak olması nedeniyle, Borçlar Kanunu altında düzenlenen hizmet akdine ilişkin hükümler, İş Kanunu’nda hüküm olmayan hallerde uygulanabilmektedir.

Deniz ve hava taşıma işlerinde, 50’den az işçi çalışan tarım ve orman işletmelerinde, evlerde ve ev sanatlarının yapıldığı işlerde, ev hizmetlerinde, sporcular ve rehabilite edilenler hakkında, Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu kapsamında üç kişinin çalıştığı işyerlerinde, İş Kanunu uygulanmamaktadır. Sayılanlar dışında kalan bütün işyerlerinde ve bu işyerlerindeki tüm işveren, işveren vekili ve işçiler hakkında, faaliyet konularına bakılmaksızın İş Kanunu uygulanmaktadır.

I. İş Sözleşmelerinin Özellikleri

İş Sözleşmelerinin özellikleri İş Kanunu 8. Maddesinde belirtilmiştir. Buna göre;

İş Sözleşmelerinin İş Kanununda aksi belirtilmedikçe özel şekle tabi olmadığı;
Süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılmasının zorunlu olduğu;
İşveren ’in yazılı sözleşme yapılmayan ve sözleşme süresi 1 aydan fazla olan hallerde, işçiye özel ve genel çalışma koşullarını, çalışma süresini, temel ücreti, varsa ücret eklerini, ücret ödeme zamanını; süre belirli ise iş akdinin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları kuralları gösterir yazılı belge vermek zorunda olduğu belirtilmiştir.

İş Kanunu 9. Maddesinde ise; işçi ve işverenin İş Kanunu ile getirilen sınırlamalar saklı kalmak koşuluyla, ihtiyaçlarına uygun türde iş sözleşmeleri düzenleyebileceği belirtilerek, iş sözleşmelerinin belirli veya belirsiz süreli, tam veya kısmı süreli veya deneme süreli olarak yapılabileceği hükme bağlanmıştır.

II. İş Sözleşmesi Türleri

A. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmeleri

İş sözleşmesinin bir süreye bağlı olarak yapılmadığı halde, sözleşme belirsiz süreli sayılır.

Buna karşın belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi, belirli süreli iş sözleşmesidir. Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir. Esaslı nedene dayalı zincirleme iş sözleşmeleri, belirli süreli olma özelliğini korurlar.

Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin belirli süreli olmasından dolayı, belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.

B. Tam Süreli ve Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda, sözleşme kısmî süreli iş sözleşmesidir. Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Ancak kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.

C. Deneme Süreli İş Sözleşmeleri

Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulmuş ise; iş sözleşmesi deneme süreli olur. Deneme süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir.

Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İş sözleşmesinin deneme süresi içinde feshi halinde, İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları kendisine ödenir.

Bir İş Sözleşmesine Dahil Edilmesi Gereken Sözleşme Şartları

Bir iş sözleşmesinde gerekli olan belirli şartlar veya maddeler istihdam türüne göre değişiklik gösterse de, genellikle bu tür sözleşmelerde aşağıdaki hüküm ve koşullar bulunur.
Tanımlama: Taraflar, tam ad, adres ve diğer bilgiler dahil olmak üzere eksiksiz olarak tanımlanmalıdır. Yürürlük tarihi: Yürürlük tarihi, her iki tarafın da imzaladığı tarihtir. Maaş ve yan haklar: Maaş oranı, ödeme tarihleri ve şirket tarafından sağlanan faydaların ayrıntılarını verin. Tam zamanlı istihdam: Çalışan, elinden gelenin en iyisini yapmak için çaba harcamayı kabul etmelidir. Şirketin işi, önceden onay almadan mesai saatleri içinde başkası için çalışmamak.

Görevler: Çalışanın görevlerinin bir tanımını ekleyin ve mesleki lisansı sürdürmek için gereksinimleri ve görevleri yerine getirmemenin sonuçlarını açıklayın.

Hizmetlerin Kapsamı: Çalışanın işte olması gereken saatleri ve günleri tanımlayın.
Demirbaş Zimmetleme: Çalışanın iş ürünlerinin işletmenizin mülkiyetinde olduğuna dair bir beyan ekleyin.
Faydalar: Çalışana sağlanan faydalar belirli olabilir veya bir çalışan el kitabına veya tüm çalışanlar için sağlanan faydalar listesine atıfta bulunulabilir.
Fesih: Taraflardan birinin ilişkiyi sonlandırabileceği durumları ve her iki taraftan da gerekli bildirimi açıklayın.

Anlaşmazlıklar: Tahkim seçeneği de dahil olmak üzere anlaşmazlıkları çözme süreci açıklanmalıdır.

Geçerli yasa: Anlaşmazlıkların olduğu hallerde hangi mahkemede uyuşmazlık giderilecek belirleyin, belirlenmediği durumda başka il veya mahkemeye ulaşım için ekstra maliyetlere katlanmak zorunda kalırsınız.

İş Sözleşmelerinde Kısıtlayıcı Sözleşmeler

Kısıtlayıcı bir sözleşme, taraflardan birinin sözleşme süresi boyunca veya sonrasında bir şeyler yapmasını kısıtlayan bir sözleşme maddesidir. Genellikle bir çalışanın eylemlerinden korumayı amaçlayan maddeler olarak iş sözleşmesine yerleştirilir.
Kısıtlayıcı sözleşmeler bir iş sözleşmesinin unsurları olabilir veya ayrı sözleşmeler olabilir. Bu sözleşmeler tüm iş sözleşmelerinde bulunmaz, ancak istihdam türüne ve istihdam düzeyine bağlıdır. Örneğin yöneticiler, şirket yetkilileri, satış görevlileri veya hassas teknoloji bilgileri üzerinde çalışan çalışanlardan kısıtlayıcı bir sözleşme imzalamaları istenebilir.

Rekabet yasağı sözleşmesi

Rekabet yasağı sözleşmesi, bir çalışanın iş sözleşmesinin süresi boyunca ve çalışanın şirketten ayrılmasından sonraki bir süre boyunca işverenle rekabet etmesini kısıtlar. Bu sözleşme, çalışanın rakip bir iş kuramayacağı belirli bir alan ve süreyi içerir.

Dikkat: Rekabet etmeme anlaşmaları, mahkeme tarafından onaylanabileceklerinden emin olmak için dikkatli bir şekilde yazılmalıdır. Çok geniş bir alana veya çok uzun bir zamana sahip olmak, ticaret yasalarının devlet kısıtlamasını ihlal ettiği için mahkemenin anlaşmayı reddetmesine neden olabilir.

Gizlilik anlaşması

Bazen ifşa etmeme sözleşmesi (NDA) olarak da adlandırılan bir gizlilik sözleşmesi, çalışanın ticari sırları, finansal bilgileri, potansiyel yeni ürünleri ve diğer özel şirket bilgilerini gizli tutmayı kabul ettiği bir sözleşmedir. Gizlilik Sözleşmesi, sözleşmeye dahil edilecek tüm olası şirket bilgilerinin kapsamlı bir listesini içermelidir.

Önemli: Bir çalışan için iş sözleşmesi hazırlamak istiyorsanız size yardımcı olacak bir avukat tutmalısınız veya en azından sözleşmeyi gözden geçirmelisiniz.