Nace kodu nedir, kimler kullanır, ne işe yarar?

tarafından Ekrem Duman | Haz J, 2020 | Hukuk, Muhasebe, SGK, Ticaret Hukuku, Vergi

Türkçe karşılığı olarak Avrupa Topluluğu’nda ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflaması, orjinal hali ile açılımı “Nomenclature of Economic Activities (NACE)” olarak geçen Nace Kodu, tüm dünyada ekonomik faaliyetlerin uluslararası standart sanayi sınıflanması olan ISIC’nin (Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması) Avrupa Birliği tarafından kullanılan uyarlamasıdır. Basit anlatımla, istatistiksel anlamda kullanılmak üzere farklı iş kollarının sınıflandırıldığı bir kod sistemidir.

Nace kodu ne içerir ve ne zaman kullanılmaya başlandı?

Nace, Avrupa’da ekonomik faaliyetlerle ilgili istatistiklerin üretilmesi ve yayılması amacına yönelik bir başvuru kaynağıdır. Nace kodlamasında faaliyet konularına göre, iş yerlerine, işletmelere 6 haneli bir kod verilmektedir. Ülkemizde Avrupa Birliği’ne uyum çalışmaları kapsamında, Nace kodu uygulaması 2005 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

Nace kodunu belirlemeye kim yetkili?

NACE Kodu, 19.1.2005 tarihli ve 25705 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan Odalarda/Ticaret Borsalarında Mesleklerin Gruplandırılması hakkındaki yönetmeliklerin 03.06.2012 tarihli ve 29312 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış değişik geçici 3üncü maddeleri uyarınca, bağlı oda ve borsa üyelerinin faaliyet kodlarının ve buna bağlı olarak meslek gruplarının belirlenmesi görevi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) verilmiştir. İstanbul da yerleşik bir firma iseniz TOBB a bağlı İTO nace kodunuzu belirleyecektir.

NACE Kodunuzu Nasıl Öğrenebilirsiniz?

Altı haneden oluşan NACE kodunda kullanılan tüm rakamların özel anlamları vardır. Bu rakamların sıralaması dahi işyerlerinin faaliyet alanlarını birbirinden ayırır. NACE kodunun ilk iki rakamı işyeri faaliyetlerinin sınıflandırılmasını ortaya koyar. Geri kalan dört rakam ise alt faaliyet alanlarının ne olduğu ile ilgili bilgi verir.

NACE kodunu öğrenmek isteyen firma yetkililerinin öğrenebileceği yöntemlerden biri SSK sicil numarasını incelemektir. Bu numaranın 3. ve 8. hanesine kadar yazılan rakamlar o işletmenin NACE kodunu ortaya koyar. Bir diğer yol internet vergi dairesinden alınan vergi levhanızda bu bilgi yer almaktadır. Ayrıca geçici vergi beyannamelerinizde nace kodu yer almaktadır.

https://www.ito.org.tr/documents/Uye_Sicil/Dokumanlar/meslek-gruplari.pdf

Ayrıca İto’nun çok güzel bir hizmeti bulunan bir sayfa bulunmakta. Nace koduna göre meslek gruplarını aratabiliyorsunuz, ayrıca sermayesine ve kuruluş tarihine göre başka filtreleri de var. Buradan yine nace kodunuzu öğrenebilirsiniz.

https://bilgibankasi.ito.org.tr/tr/bilgi-bankasi/firma-bilgileri

NACE kodunun önemi

Kısa vadeli kolları prim oranı tüm iş kolları için sabitlendiğinden, iş kolu kodunun hatalı olup olmaması SGK’ya eksik veya fazla prim ödenmesi yönünde herhangi bir risk doğurmamaktadır.

Ancak, 30 Haziran 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili pek çok yükümlülük getirilmiş ve yükümlülükler bakımından da iş yerleri “az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” şeklinde sınıflandırılmıştır.

İş sağlığı ve güvenliği yönünden iş yerlerinin hangi tehlike sınıfına girdiği ise, SGK Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi dikkate alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılan İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İş yeri Tehlike Sınıfları Tebliği’ne göre belirlenmektedir.

Dolayısıyla, SGK tarafından iş yerleri için belirlenmiş olan iş kolu kodu ve tehlike sınıfının doğru olması iş yerinin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri açısından önem taşımaktadır.

2020 yılında yaşanan pandemi dolayısıyla devlet bazı sektörleri mücbir sebep kapsamına alıp vergi öteleme hakkı getirmiş ve bazı haklar tanımıştır. Burada da ana faaliyet nace koduna göre bu hakkı tanımıştır. Birden fazla alan ile ilgileniyorsanız nace kodlarını faaliyetinize ekletmelisiniz, burada esas yaptığınız işin gelir olarak %20 sini aşan faaliyetleri faaliyet kodu olarak ekletmek, en büyük gelir elde ettiğiniz faaliyeti de ana faaliyet kodu olarak ekletmek olacaktır. Ana faaliyet kodu değişikliği ile ilgili şu yazıyı inceleyebilirsiniz:http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ibrahimhak/002/

NACE Kodunun Belirlenmesi

SGK’nın 2014/Ocak ayından itibaren geçtiği uygulamaya göre, iş yerinin NACE kodunun ne olduğu, hangi tehlike sınıfına girdiği ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranının ne olduğu işverenler tarafından İş yeri Bildirgesi ekinde verilen Vergi Levhasındaki NACE kodu dikkate alınarak belirlenmekte ve işverene tebliğ edilmektedir.

Dolayısıyla, gerek 2014/Ocak ayından itibaren tescil edilen, gerekse daha önceki tarihlerde tescil edilmiş olan iş yerleri için SGK tarafından belirlenmiş olan NACE kodu ve tehlike sınıfının, iş yerinde yapılan asıl işin niteliğine uygun olup olmadığının kontrol edilmesi ve herhangi bir hata varsa SGK’ya itiraz edilmesi gerekmektedir.

Vergi dairesi açısından gelir elde ettiğiniz işin %20 sini aşan gelir gruplarını nace kodu olarak eklemeniz iyi olacaktır.

NACE Kodu Değişikliği

NACE kodu değişikliği iççin takip edilmesi gereken prosedürler, NACE kodunun hangi belgede yanlış olduğuna göre değişiklik gösterebilir. Bu kod ile şirketin faaliyetlerinin uyumlu olması gerektiği için işyeri yetkilileri NACE kodu değişikliği sürecini ihmal etmemelidir.

İstanbul’dan bir firma için örnek verecek olursak İTO için değişiklikler aşağıdaki şekillerde yapılmaktadır.

Asıl NACE Kodu Değişiklik Talebi 

• Talep edilen asıl faaliyet kodunun (NACE) Ticaret Sicil Müdürlüğü’nce tescil olunan iş konusuna uygun olmalıdır.
• Uygun olmaması durumunda öncelikle iş konunuzdaki değişikliğin Ticaret Sicil Müdürlüğünden tescilinin yaptırılması,
• Bağlı olunan vergi dairesinden, talep edilen faaliyet kodunun vergi levhasına işletilmesi,
• Odaya hitaben yazılan NACE talep dilekçesi ekine vergi levhası eklenerek nace@ito.org.tr e-posta adresine gönderilmesi veya İTO Merkez Üye Sicil Müdürlüğü’ne müracaat edilmesi gerekmektedir. 

Birden çok faaliyet konunuz varsa bunlarla ilgili de nace kodları alıp işletmeniz gerekiyor SGK ve Vergi dairesine. İTO için aşağıdaki şekilde başvuru yapabiliyorsunuz.

İlave NACE Kodu Talebi 

• Talep edilen ilave faaliyet kodunun (NACE) Ticaret Sicil Müdürlüğü’nce tescil olunan iş konusuna uygun olmalıdır.
• Uygun olmaması durumunda öncelikle iş konunuzdaki değişikliğin Ticaret Sicil Müdürlüğünden tescilinin yaptırılması,
• Odaya hitaben yazılan NACE talep dilekçesinin, nace@ito.org.tr e-posta adresine gönderilmesi veya İTO Merkez Üye Sicil Müdürlüğü’ne müracaat edilmesi gerekmektedir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu ile birlikte şirketlere yüklenen sorumluluklar ve işyerlerinin “az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” gibi tehlike sınıfları kapsamında değerlendirmeleri NACE kod değişiklik süreçlerinin önemini arttırmaktadır.

• NACE kodu vergi levhasında yanlış yazıldığında bunun için bağlı olunan vergi dairesine NACE Kodu Değişikliği Talep Dilekçesi sunulmalıdır.

https://uyg.sgk.gov.tr/nacedegisikliktalep/Welcome.do adresinden SGK nace kodu değişikliklerinizi yapabilirsiniz.

ivd.gib.gov.tr üzerinden vereceğiniz dilekçe ile de vergi dairesine gitmeden işlemlerinizi halledebilirsiniz. Geçici vergi beyannamelerinde faaliyet kodlarınıza göre ciro bilgilerinizi paylaşıyorsunuz.

İş Güvenliği ve Nace Kodu

NACE kodu; tehlike sınıflarını belirtmesi ile bir işyerinde hangi sınıfta iş güvenliği uzmanı çalıştırılması gerektiğini açıkça ifade eder. Bu veriden yola çıkarak faaliyetleri “tehlikeli” sınıfta yer alan işletmelerin B sınıf belgeye sahip olan iş güvenliği uzmanlarıyla; “çok tehlikeli” sınıfta yer alan işletmelerin ise A sınıf belgeye sahip olan iş güvenlik uzmanlarıyla çalışması gerekir.

6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği kanunu tarafından getirilen bu yükümlülüklere uymayan işyerlerine yaptırım uygulanacaktır. Bünyelerinde iş güvenliği uzmanlı çalıştırmak istemeyen ve yasal yükümlülüklerini konunun uzmanlarına devretmek isteyen işyerlerinin yetkili Ortak Sağlık Güvenlik Birimi (OSGB) firmalarından hizmet alması gerekir.

İSG yani iş sağlığı ve güvenliği kapsamında NACE kodlarında tehlike sınıfları yer almaktadır. Faaliyet gösterilen iş kolundan doğan tehlike durumları firmaların İSG hizmeti almasını zorunlu kılmaktadır. NACE kodlarında belirlenen iş kolu tehlikeli ve çok tehlikeli olarak tanımlanan işyerlerinde 1 kişinin dahi çalışıyor olması; OSGB “Ortak Sağlık Güvenlik Birimi” kuruluşlarından hizmet almasını gerekir. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfına giren sektörlere örnek; inşaat, ağır sanayi, sağlık, akaryakıt, mobilya, diş hekimliği ve imalat örnek gösterilebilir.

Az tehlikeli olarak sınıflandırılan iş kollarında 2024 yılı itibariyle; 50’den fazla çalışan olması durumunda OSGB firmaları ile çalışılması zorunluluğu getirilecektir. Buna da firmaların hazırlıklı olması gerekiyor.